Centralne Biuro Antykorupcyjne odgrywa istotną rolę w zwalczaniu i zapobieganiu przestępstw o charakterze finansowym, które pojawiają się przede wszystkim w organach władzy rządowej i samorządowej. 

Co to jest korupcja bierna?

Zadania CBA nakierowane są przede wszystkim na czyny o charakterze korupcyjnym. Prawo karne dzieli je na tzw. korupcję czynną (łapownictwo) oraz korupcję bierną (sprzedajność). 

Zgodnie z treścią art. 228 Kodeksu karnego kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.Karze określonej powyżej podlega także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, uzależnia wykonanie czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy lub takiej korzyści żąda. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Karom za korupcję bierną podlega odpowiednio także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej w państwie obcym lub w organizacji międzynarodowej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę lub takiej korzyści żąda, albo uzależnia wykonanie czynności służbowej od jej otrzymania.

Treść dyspozycji art. 228 § 1 KK jednoznacznie wskazuje na to, że z realizacją znamion strony przedmiotowej tego przestępstwa mamy do czynienia w sytuacji, gdy przyjęcie korzyści majątkowej lub osobistej, albo jej obietnicy pozostaje w związku z pełnieniem przez sprawcę funkcji publicznej. Dla ustalenia w konkretnym przypadku czy korzyść pozostaje w związku z pełnieniem funkcji publicznej trzeba rozważyć, czy korzyść zostałaby udzielona, gdyby sprawca takiej funkcji nie pełnił. Nie musi to być zatem związek z konkretną czynnością, ale z całokształtem urzędowania, z zespołem czynności należących do sprawowanej przez daną osobę funkcji publicznej, które może ona podejmować lub od nich się powstrzymywać.

Rola i funkcje CBA

CBA jest służbą specjalną do spraw zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych, a także do zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa.

Do zadań CBA należy:

• rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw przeciwko: działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego, wymiarowi sprawiedliwości, finansowaniu partii politycznych (jeżeli pozostają w związku z korupcją), obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji i subwencji (jeżeli pozostają w związku z korupcją lub działalnością godzącą w interesy ekonomiczne państwa), zasadom rywalizacji sportowej, obrotowi lekami, środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobami medycznymi określonymi w art. 54 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych – oraz ściganie ich sprawców;
• ujawnianie mienia zagrożonego przepadkiem w związku z przestępstwami, o których mowa powyżej;
• ujawnianie i przeciwdziałanie przypadkom nieprzestrzegania przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne;
• dokumentowanie podstaw i inicjowanie realizacji przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 1990 r. o zwrocie korzyści uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych;
• ujawnianie przypadków nieprzestrzegania określonych przepisami prawa procedur podejmowania i realizacji decyzji w przedmiocie: prywatyzacji i komercjalizacji, wsparcia finansowego, udzielania zamówień publicznych, rozporządzania mieniem jednostek lub przedsiębiorców oraz przyznawania koncesji, zezwoleń, zwolnień podmiotowych i przedmiotowych, ulg, preferencji, kontyngentów, plafonów, poręczeń i gwarancji kredytowych;
• kontrola prawidłowości realizacji umów dotyczących partnerstwa publiczno-prywatnego;
• kontrola prawidłowości i prawdziwości oświadczeń majątkowych lub oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne, o których mowa w art. 115 § 19 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, składanych na podstawie odrębnych przepisów;
• prowadzenie działalności analitycznej dotyczącej zjawisk występujących w obszarze właściwości CBA oraz przedstawianie w tym zakresie informacji Prezesowi Rady Ministrów, Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Sejmowi oraz Senatowi;
• podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych.

Warto w tym miejscu podkreślić, że Centralne Biuro Antykorupcyjne, jako organ uprawniony do kontroli prawdziwości oświadczeń majątkowych, jedynie w okresie 6-letniego ich przechowywania jest uprawnione do podejmowania czynności procesowych mogących prowadzić w konsekwencji do wszczęcia postępowania karnego.

Konwencje międzynarodowe przeciwko korupcji

Przepisy regulujące kwestię korupcji możemy znaleźć tak naprawdę w większości krajów świata. Równie istotne są w tym zakresie konwencje międzynarodowe, na czele z Konwencją Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji, która weszła w życie 14 grudnia 2005 r.

Jest to akt międzynarodowy o uniwersalnym zasięgu, który podpisało aż 136 państw (stan na 23 czerwca 2009 r.).

Konwencja zawiera m.in.:

• przepisy dotyczące środków ochrony odnoszących się zarówno do sektora publicznego, jak i prywatnego w tym związanych z praniem pieniędzy;
• regulacje związane z kryminalizacją, sankcjami, środkami zaradczymi oraz zajęciem i przepadkiem, jurysdykcją, odpowiedzialnością osób prawnych, ochroną świadków i ofiar oraz środkami prawnymi obejmujące między innymi przekupstwo krajowych i zagranicznych funkcjonariuszy publicznych, handel wpływami, nielegalne wzbogacenie oraz łapownictwo w sektorze prywatnym, pranie środków pochodzących z przestępstwa, tajemnicę bankową, rekompensatę za szkody, współpracę organów ścigania;
• zasady dotyczące współpracy międzynarodowej zawierające przepisy regulujące kwestie ekstradycji, przekazywanie osób skazanych, wzajemną pomoc prawną, przekazywanie dochodów z przestępstwa, wspólne postępowania karne oraz specjalne techniki śledcze;
• przepisy dotyczące zwrotu środków obejmujące zapobieganie, wykrywanie oraz przekazywanie nielegalnie uzyskanych środków, środki w celu bezpośredniego zwrotu mienia, współpraca międzynarodowa dla celów przepadku, zwrot i dysponowanie środkami, oraz regulacje odnośnie jednostek wywiadu finansowego;
• zasady dotyczące pomocy technicznej i wymiany informacji w tym gromadzenie, wymiana i analiza informacji na temat korupcji, szkolenia i inne środki.

Podsumowanie

Centralne Biuro Antykorupcyjne jest organem powołanym do czuwania nad przestrzeganiem prawa w zakresie korupcji biernej albo czynnej, która może pojawić się w życiu politycznym i gospodarczym. CBA zwraca szczególną uwagę na działania podejmowane przez władzę rządową i samorządową. Do głównych zadań tego organu należy wykrywanie przestępstw o charakterze korupcyjnym i kierowanie spraw do odpowiednich organów ścigania celem ukarania sprawców. 

Podstawa prawna

• Art. 228 Kodeksu karnego
• Art. 1, 2 ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym